Czy obciążać Zakład Ubezpieczeń Społecznych opłatami egzekucyjnymi ustalonymi na mocy art na 29 ust. 1 ukk?

Czy Zakład Ubezpieczeń Społecznych korzysta ze zwolnienia z opłat egzekucyjnych ustalonych na mocy art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych (tekst jednolity Dz. U. z 2021 r., poz. 210, ustawa zwana dalej UoKK) w oparciu o przepis art. 144 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2021 r., poz. 423 ze zm., ustawa zwana dalej UoSUS)? 

Odnosząc się do zadanego pytania stwierdzić należy, iż z dniem 1 stycznia 1999 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych utracił pozycję organu administracji państwowej. Uzyskał status państwowej jednostki organizacyjnej z własną osobowością prawną. Kwestię zwolnienia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych od ponoszenia kosztów sądowych reguluje wskazany przez wierzyciela art. 114 ust. 4 UoSUS: "W zakresie prowadzonej działalności określonej w ustawie Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie ponosi opłat skarbowych i sądowych.". 

W tym miejscu podkreślić należy, iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych na mocy art. 114 ust. 4 UoSUS został zwolniony wyłącznie z obowiązku ponoszenia opłat skarbowych i opłat sądowych, a nie od ponoszenia wszystkich kosztów sądowych. 

Opłata egzekucyjna nie stanowi opłaty sądowej. Przepisy UoKK wprowadziły nowy rodzaj opłaty - opłaty egzekucyjnej. Z racji jej konstrukcji stanowi dochód Skarbu Państwa i zawiera także wynagrodzenie prowizyjne komornika. Nie stanowi zatem stricte opłaty sądowej, o której stanowi art. 114 UoSUS. 

Opłata końcowa z art. 29 ust. 1 UoKK nie jest zatem opłatą sądową, jest to opłata egzekucyjna za przeprowadzenie postępowania egzekucyjnego. 

Zgodnie z art. 18 UoKK opłaty komornicze obejmują:

1) Opłaty egzekucyjne za przeprowadzenie postępowania egzekucyjnego, wykonanie zabezpieczenia roszczenia lub europejskiego nakazu zabezpieczenia na rachunku bankowym;

2) Opłaty za przeprowadzenie innego postępowania albo dokonanie innych czynności.

Art. 6 ust. 11 UoKK posługuje się pojęciem „opłata sądowa”: koszty pokrycia opłaty sądowej należnej od wniosku o wpis w księdze wieczystej. Opłata sądowa zatem w UoKK funkcjonuje jako wydatek gotówkowy.

Opłaty natomiast pobierane przez komornika za prowadzenie postępowania egzekucyjnego nie są opłatami sądowymi lecz opłatami egzekucyjnymi. Rozróżnienie pośród opłat komorniczych opłat egzekucyjnych i opłat za przeprowadzenie innego postępowania albo dokonanie innych czynności ma doniosłe znaczenie i dalece wykracza poza kwestie czysto terminologiczne (wagę tego podziału na gruncie obecnych regulacji dostrzega także J. Jagieła, Opłaty komornicze i zakres ich miarkowania, w: A. Marciniak (red.), Analiza i ocena ustawy o komornikach sądowych oraz o kosztach komorniczych, Sopot 2018, s. 392-393). Wynika to z faktu, że w świetle nowych przepisów opłatom egzekucyjnym przyznano rolę szczególną. Zgodnie bowiem z art. 149 ust. 1 ustawy z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych (tekst jednolity Dz. U z 2021 r., poz. 850 ze zm., ustawa zwana dalej UoKS) opłata egzekucyjna stanowi niepodatkową należność budżetową o charakterze publicznoprawnym pobieraną za czynności, o których mowa w art. 3 ust. 3 pkt 1 i 2 UoKS, a zatem czynności związane z przymusowym wykonaniem tytułów wykonawczych oraz tytułów zabezpieczenia. Ponadto, zgodnie z § 10 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej” (tekst jednolity Dz. U. z 2016 r., poz. 283) do oznaczenia jednakowych pojęć używa się jednakowych określeń, a różnych pojęć nie oznacza się tymi samymi określeniami. Zatem ustawodawca celowo dokonał rozróżnienia opłat komorniczych, sądowych i skarbowych.

Mając powyższe na uwadze należy stwierdzić, iż przepis art. 114 UoSUS nie zwalnia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych od ponoszenia opłaty ustalonej na mocy art. 29 ust. 1 UoKK.

W ocenie Komornika Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie korzysta również ze zwolnienia od ponoszenia opłat egzekucyjnych, które przysługują Skarbowi Państwa na podstawie art. 45 ust. 2 UoKK. 

Podkreślenia ponownie wymaga bowiem fakt, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie może być utożsamiany ze Skarbem Państwa. Zgodnie z art. 66 ust. 1 UoSUS Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest państwową jednostką organizacyjną i posiada osobowość prawną. Siedzibą Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jest miasto stołeczne Warszawa. W związku z powyższym Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest samodzielnym podmiotem praw i obowiązków oraz może wykonywać we własnym imieniu czynności prawne.

Pojęcie państwowej jednostki organizacyjnej posiadającej osobowość prawną należy przeciwstawić definicję - państwowej lub samorządowej jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, która w stosunkach cywilnoprawnych działa w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa w zakresie swoich zadań. Ponadto, art. 29 ust. 1 UoKK stanowi lex specialis w stosunku do ogólnego unormowania zawartego w art. 114 ust. 4 UoSUS i nie może być zatem wykładany rozszerzająco. 

Na odrębność organizacyjną Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz zaliczenie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych do samodzielnych państwowych jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną wskazują również m.in. przepisy ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zasadach gospodarowania mieniem państwowym (tekst jednolity Dz. U. z 2020 r., poz. 735, ze zm.) - art. 3 ust. 1 pkt 2 ppkt 24 oraz ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (tekst jednolity Dz. U. z 2021 r., poz. 305, ze zm.) - art. 18-22. 

Jednocześnie wskazuje, iż w art. 47 UoKK ustawodawca przesądził, że zwolnienie strony od kosztów komorniczych (art. 45 UoKK) nie zwalnia jej z obowiązku poniesienia opłaty egzekucyjnej za egzekucję świadczeń pieniężnych oraz zwrotu kosztów postępowania egzekucyjnego drugiej stronie, jeżeli zachodzą podstawy do obciążenia strony opłatą egzekucyjną lub kosztami postępowania egzekucyjnego. Bez znaczenia jest zatem czy strona korzysta ze zwolnienia podmiotowego od ponoszenia kosztów komorniczych na podstawie ustawy czy też korzysta z indywidualnego zwolnienia od kosztów - art. 47 UoKK przełamuje przywileje zwolnienia i nakłada na nią obowiązek ponoszenia opłaty egzekucyjnej w przypadku, gdy zachodzą podstawy do obciążenia. 

Reasumując, wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie można zastosować zwolnienia z art. 144 UoSUS, gdyż zwolnienie to dotyczy innego rodzaju opłaty - opłaty sądowej nie będącej opłatą egzekucyjną, której nową konstrukcję stworzyła UoKK w zupełnie innym kształcie niż dotychczasowo. 

Tak samo w tej kwestii wypowiedział się: 

Sąd Rejonowy w Gliwicach I Wydział Cywilny postanowieniem z dnia 04 kwietnia 2020 r. (syg. akt I Co 55/20),

Sąd Rejonowy w Sosnowcu II Wydział Cywilny postanowienie z dnia 15 stycznia 2021 r. (syg. akt II Co 419/20). 

Jeśli masz pytania, skontaktuj się z nami.